ادبیات عرباست که به دلایل معجزه بودن قرآن می پردازد که در بین متکلمان به عنوان روشن ترین دلیل پیامبریمحمدمطرح است. اعجاز در لغت به معنی عاجز ساختن است و گرچه در قرآن مستقیماً به کار نرفته، اما قرآن مخالفان را دعوت به آوردن ده و حتی یکسورهمشابه سوره های قرآن می کند )تحدی( و تاکید می کند که هرگز کسی نخواهد توانست این کار را انجام دهد.]۱[متکلمان دلایل متعددی را برای اعجاز قرآن مطرح کرده اند:ابراهیم نظام، متکلممعتزلی، نظریه صَرف را مطرح کرد که بر مبنای آن قرآن دارایبلاغتنیست اما وجه اعجاز قرآن از این جهت است که هرگاه معاندی بخواهد سوره ای مشابه آن بیاورد، خداوند او را از اینکار منصرف می کند. این نظریه حتی در میانمعتزلهنیز محبوبیت چندانی نیافت.جاحظ، ادیب عرب، نظریه نظم قرآن را مطرح کرد کهبیان می دارد خود قرآن کلامی اعجازآمیز و دارای بلاغت خاصی است. نظریه نظم قرآن توسط بسیاری از متکلمان دیگر مورد استقبال قرار گرفت و ادیبان بسیاری سعی کردند با تدوین و گسترش علم بلاغت اعجاز بلاغی قرآن را اثبات کنند. در ادامه این مسیر،ابو سلیمان خطابینظریه خطابی یا تاثیر قرآن بر قلوب را مطرح کرد و مدعی شد که با شنیدن قرآن چنان لذت و گاهی ترسی بر انسان چیره می شود که در آثار دیگر مشهود نیست. این نظریه با استقبال زیادی روبرو نشد.]۱[نظریه آگاهی دادن از غیباز وجوه دیگر اعجاز شمرده شده که همواره مورد توافق دانشوران مسلمان بوده است.]۱[وجوه اعجاز دیگری مانند اعجاز علمی و اعجاز عددی نیز مورد بحث قرار گرفته اند.اعجاز بیانی قرآنقرآن پژوهان چندین بعد برای اعجاز بیانی قرآن بیان کرده اند، ازجمله:فصاحت)شیرینی و روانی الفاظ، جایگزین و ترادف ناپذیری در الفاظ قرآن و...(،بلاغت)آرایه هایی چون تشبیه، کنایه، تمثیل و...(، حسن بیان، نیکویی تشبیه، زیبایی کنایه، موسیقی ویژه قرآن و... می باشد.]۲[غیب گویی قرآنغیب گویی شامل بیان اموری چون تاریخ گویی قرآن، نهان گویی قرآن و پیشگویی قرآن که گفته می شود تنها از طریقماوراییممکن است.تاریخ گویی قرآنبیان جنبه هایی از تاریخ انبیاء و گذشتگان توسط قرآن که در جایی بیان نشده است و با واقعیات تاریخی، باستانشناسی و علمی دیگر سازگاری و هماهنگی دارد.نهان گویی قرآنخبر دادن از امور و حوادث جاری زمان پیامبر اسلام توسط قرآن کهاشراف بر آن بطور معمول ممکن نبوده و ادعا می شود از طریقماوراییبوده است.پیش گویی قرآننوشتار اصلی:قرآن و پیش بینی هاخبر دادن از امور و حوادث آینده در قرآن که اشراف بر آن تنها از طریق غیب ممکن است. مانند: وعده پیروزی روم در کمتر از ۱۰ سال بر ایران، پیش بینی فتح مکه و دهها نمونه دیگر.]۳[اعجاز علمی قرآننوشتار اصلی:قرآن و علمدر باورمسلمانانقرآن در تطبیق با دستاورده های جدید علمی نیز دارای اعجاز است و در چندآیهازقرآنبدان اشاره شده است:»آیات خود را در دوردست ها و در درون خودشان به آنان نشان خواهیم داد تا جاییکه برای آنان روشن شود که این قرآن حق است«]۴[مفسران و صاحب نظران در مورد اعجاز عملی قرآن بیش از ۳۰۰ آیهرا مورد استناد قرار داده و آنها را با علوم تجربی منطبق ساخته اند. از نمونه های مشهور و مهم اعجاز علمی قرآن می توان به حرکت خورشید، نیروی جاذبه، لقاح ابرها، زوجیت اشیا، ترتیب مراحل خلقت انسان و ممنوع بودن شرابخواری اشاره کرد.]۵[قرآن و علوم طبیعیحرکت خورشیدبنا به تفاسیر متاخر، بر اساس آیات متعدد درباره حرکت خورشید، عبارت قرآنی »خورشید رو به قرارگاهی روان است«]۶[اشاره بهحرکت وضعی و درونی )درون جرمی( خورشید و »هر كدام -خورشید- در سپهری شناورند«]۷[اشاره به حرکت انتقالی خورشید و »خورشید و ماه هر دو در حال حركت هستند«]۸[اشاره به حرکت طولی خورشید و ... از ابتکارهای قرآن در تطبیق با دستاوردهای جدید علمی و اعجاز علمی است.]۹[نسبت مساحت دریاها با خشکیهادر زمان نزول قرآن کریم هنوز قاره ها کشف نشده بودند و تعیین نسبت دریاها به خشکی ها به هیچ وجه امکان پذیر نبوده است از جمله آنکه قاره آمریکا در قرن )15( کشف شده است. درآیات قرآن جمعا )۱۳( بار از سه کلمه بر و یابس و یبسا )به معنی خشکی( و )۳۲( بار از دو کلمه البحر و والبحر )به معنی دریا( یاد شده است. یعنی نسبت خشکیبرابر با ۲۹% و نسبت دریابرابر با ۷۱% محاسبه می شود که با محاسبات دقیقو پیشرفته علمی امروز مطابقت دارد.]۱۰[جاذبه عمومیاز نظر بعضی مفسرین معاصر، با توجه به آیه دوم سوره رعد:»خدا همان کسی است که آسمان را بدون ستونی که قابل رؤیت باشد - آفرید« جاذبه عمومی ثابت می شود و با توجه به روایتیاز علی بن موسی الرضا، آیه به وجود ستونهای نامرئی )نیروی جاذبه( اشاره شده است.]۱۱[و طبق روایتی از علی بن ابی طالب آمده است که ستاره ها با ستونهایی از نور با هم مرتبطند.اعجاز ریاضی قرآننوشتار اصلی:قرآن و ریاضیاتآیه ”بسم الله الرحمن الرحیم“ ۱۹ حرف است. در آیه ۷۴:۳۰ سوره مدثر آمده است: »آن بر پایه نوزده است« که اشاره به تعداد فرشتگان نگهبان جهنم و نیز اشاره به خود قرآن است. افراد زیادی خواسته اند بر این اساس رمزگشایی کنند. از جمله اینکه بر اساس جدول زیر با قرار دادن شماره سوره ها در یک ستون و جمع بندی عمودی آن، و قرار دادن تعداد آیات هر سوره در ستون بعد و جمع بندی عمودی آنها، سپس جمع بندی افقی شماره هر سوره با عدد آیات همان سوره، سپس جداسازی حاصل جمع های فرد از زوج نتایجی بدست می آید که تصادفی بودن آن تقریبا منتفی است:آیه+سورهزوجهاآیه+سورهفردهاتعدادآیهشمارهسوره۸*=۷+۱۲۸۸*=۲۸۶+۲*۲۰۳=۲۰۰+۳۱۸۰*=۱۷۶+۴*۱۲۵=۱۲۰+۵......=...+.........=...+.........=...+...۱۱۸*=۵+۱۱۳۱۲۰*=۶+۱۱۴جمع زوجهاجمع فردهاجمع آیاتجمع شمارهسوره ها۶۲۳۶۶۵۵۵۶۲۳۶۶۵۵۵در نتیجه بدون اینکه بطور معمول انتظار برود تعداد جمع های»آیه+شماره سوره« که زوجند )۵۷( با جمع های »آیه+شماره سوره« که فردند )۵۷( برابر است و همچنین در نهایت حاصل جمعهمه زوج ها ۶۲۳۶ است که از سویی دیگر با تعداد کل آیات برابر است و حاصل جمع همه فردها ۶۵۵۵ است که از سویی با حاصل جمع شماره سوره ها برابر است. همچنین حاصل ارقام این دوعدد چهار رقمی 38=)6+3+2+6(+)5+5+5+6( است دو برابر عدد ۱۹ )تعداد حروف بسم الله( است، همانطور كه تعداد سوره های قرآن ضريب ۱۹ دارد: 6X19=114 و همچنین 1311=6555/5 و 3118=6236/2 میشود 4429=3118+1311 که 19=8+1+1+3+1+1+3+1 و 19=۹+۲+۴+۴ در نتیجه این ثابت می شود که »اگر تعداد آيه های قرآن را كم يا زياد گردد يا فقط جای سوره ها با هم عوض شود ديگر چنين روابطی وجود نخواهد داشت، و اين نشان دهنده اینست که بصورت حساب شده و همراه با نظم دقیق ریاضی تعدادآيات قرآن همين اندازه و ترتيب سوره ها نيز به همين ترتيب بوده و در نتيجه این اعجاز قرآنی می رساند که قرآن نميتواند كار دست انسان باشد.«]۱۲[تعداد کلمات قرآن برابر با ۷۷۸۰۷ است]۱۳[2683=)7+0+8+7+7(/7780719=۳+۸+۶+۲